Praktische vragen die de patiënt stelt
1. Hoe ontstaan mijn knieklachten eigenlijk?
Het
kniegewricht bestaat uit drie botdelen die precies op elkaar passen: het
bovenbeen (dijbeen) het onderbeen (scheenbeen) en de knieschijf. De uiteinden
daarvan zijn bedekt met een laag kraakbeen, zodat ze soepel en pijnloos over
elkaar kunnen bewegen. Hieromheen zit het kniekapsel (een stevig omhulsel),
ligamenten( gewrichtsbanden en spieren die alles mooi samen houden en zo het
gewricht laten functioneren. Als we ouder worden kan het kraakbeen langzaam
gaan slijten ( dunner worden) en soms zelfs helemaal wegslijten. Dan worden de
botuiteinden ruw en gaan langs elkaar schuren, waardoor de knie minder goed kan
bewegen, dikker en pijnlijk wordt. Dit slijtageproces noemen we artrose en is
nogal persoonlijk en ook vaak familiaal erfelijk bepaald. Hoe meer het
kraakbeen slijt, hoe erger de klachten meestal worden: meer pijn, ontstekingen
en functiebeperking.Ook zijn de klachten vaak wisselend , in die zin dat
bepaalde mensen voornamelijk last hebben van de belastin en druk omdat de
gewrichtsdelen over elkander schuren, terwijl anderen voornamelijk last hebben
van de ontstekingen die meestal optreden na de belasting als reactive op de
abnormale wrijving tussen de versleten botstructuren.
Knieslijtage
kan ook ontstaan door een afwijkende stand van de benen, forse O-benen of
X-benen, of omdat er door een ongeval beschadiging is ontstaan in de knie. Ook
door bepaalde ziektes, zoals bijvoorbeeld Reuma, kan er knieslijtage ontstaan.
Van
alle mensen die een nieuwe knie krijgen is > 60 % vrouw, hoe dit komt weten we niet. Daarnaast neemt het aantal jaarlijks nog toe mede door
de vergrijzing en door het hoger activiteitsniveau op hogere leeftijd en last
but not least mede door het grote succe van de hedendaagse knieprothesen
2. Wat zijn de oorzaken van artrose? Heb ik zelf invloed op de mate
waarin mijn knieën slijten?
Jazeker.
Alhoewel het vaststaat dat de hoofdfactor in het artrose proces erfelijkheid is
zijn er toch heel wat factoren die mede een rol spelen.Hoe zwaarder de knie
wordt belast, hoe sneller het kraakbeen wordt aangetast. Ernstig overgewicht
zet de knie extra onder druk en blijkbaar is het kniegewricht het meest gevoelig van al aan
obesitas.
Ook
sommige intensieve sporten (zoals hardlopen of voetballen) of zware beroepen vragen veel van een kniegewricht en geven versnelde artrose. Dat
betekent overigens niet dat alle bewegingen slecht zijn voor een knie.
Integendeel, met mate bewegen helpt juist om het gewricht soepel te houden. Het
'masseert' het kraakbeen en bevordert de opname van de broodnodige bouwstoffen.
Zelfs met een versleten en pijnlijke knie is het goed om in beweging te blijven
zonder al teveel te belasten.
In dit
opzicht is fietsen en zwemmen ideal voor iemand die reeds knie artrose
vertoont.
3. Bestaan er nog andere mogelijkheden dan het laten plaatsen van een
kunstknie?
Als uw
knie echt helemaal versleten is er meestal geen andere mogelijkheid dan het
plaatsen van een prothese.Toch moet ook de localisatie en de uitgebreidheid in
rekening gebracht worden alvorens te beslissen tot een totale knieprothes.Er
moet rekening gehouden worden dat in sommige specifieke indicaties kan gekozen
worden voor een beperkte prothese, namelijk een unicompartimentele (halve)
knieprothese of een patellofemorale ( knieschijf vervangende) prothese.
Is de
slijtage in uw knie nog in een beginstadium, dan kan de behandeling bestaan uit enerzijds pijnbestrijding met paracetamol of
ontstekingsremmers naast ook kine en gerichte oefentherapie. Soms kan het
helpen om het gewricht met een kijkoperatie schoon te maken of om de stand van
O- of X-benen operatief te corrigeren, zodat het gewricht beter over de knie
wordt verdeeld. Ontlasting van een deel van het gewricht door middel van een
brace kan soms een extra hulpmiddel zijn.
In het
geval van een matige knieslijtage kunnen we voor een injectie in het
kniegewricht met hyaluronzuur kiezen. Deze vloeistof werkt als een soort smeermiddel
in de knie en kan daardoor tot maanden tot een jaar pijnverlichting geven. (Zie ook Hyaluronzuur infiltraties)(link)
Bij een
kleine, lokale beschadiging in het kraakbeen, bijvoorbeeld na een ongeval, kan
het kraakbeen soms worden hersteld door microfractuur (boring van letsel) ofwel
door kraakbeentransplantatie.(ACI). Bij diffuse
of meer uitgebreide slijtage in het gehele kniegewricht is dit helemaal geen
optie.
4. Wanneer beslis ik om een knieprothese te laten plaatsen?
In de
eerste plaats moet er wel duidelijk bewezen artrose van het kniegewricht
aanwezig zijn ( RX –NMR-voorafgaande heelkunde) alvorens de dokter een
eventuele knieprothese zal voorstellen.
Dan
wordt het tijdstip in hoofdzaak bepaald door de patient zelf.
Een
eerste indicatie is wanneer er teveel pijn is bij ofwel belasten (gaan en staan) ofwel bij rust
met dan voornamelijk nachtelijke pijn, die nog moeilijk te verhelpen is met de
klassiek medicatie.
Ten
tweede wanneer de knielast teveel je leven gaat beperken kan dit evenzeer een
indicatie zijn om zich te laten opereren. Dit activiteitsniveau is zeer
individueel bepaald, maar algemeen stellen we vast dat iedereen veel meer
actief wil blijven, ook vaak op nog gevorderde leeftijd.
5. Bestaat er een minimale of maximale leeftijdsgrens voor een
knieprothese?
De
gemiddelde leeftijd waarop een knieprothese wordt geplaatst, is rond de 70,
maar daalt ieder jaar. In feite is er geen echte minimum leeftijd voor een prothese. Indien een patiënt aan de
criteria voldoet voor implantatie maakt diens leeftijd niet echt iets uit. Bij jonge patiënten wordt wel het maximum
gedaan om het tijdstip van implanteren van een prothese zo lang mogelijk uit te
stellen. Dit heeft te maken met het feit dat een jonger iemand meestal veel
actiever is en een langere levensverwachting heeft en de prothese dus èn een langere
tijd èn intensiever moet functioneren. Als een patiënt voor zijn 50ste een kunstknie
krijgt, is de kans reëel dat die later nog een keer moet worden vervangen.
Wat de maximum leeftijd betreft kunnen we
stellen dat die niet echt bestaat en in hoofdzaak bepaald wordt door de
algemene conditie van de patient en zijn verwachtingen.
6. Is er concrete informatie over de voorbereiding op de operatie, de
opname en de revalidatie?
In de
folder een nieuwe knie vindt u uitgebreide en gedetailleerde
informatie over deze onderwerpen.
7. Is de operatie pijnlijk?
De
implantatie van een knieprothese heeft bij velen nog de naam van een pijnlijke
ingreep te zijn.Echter zijn er de
laatste jaren zoveel aanpassingen gebeurd die maken dat de ingreep omzeggens
pijnloos verloopt.Hiervoor werd tot voor kort een epidurale pijn cathteter
geplaatst in de eerst postoperatieve fase.Nu maken we daar geen gebruik meer
van maar passen een locale verdoving toe rondom de knie die ervoor zorgt dat je
na de iingreepin de onmiddellijke postoperatieve fase nog weinig pijn zult
ervaren. Deze techniek wordt ook wel LIA genoemd(locale infiltratie analgesie).
Na de ingreep krijg je ook nog de nodige pijnmedicatie en ook nog eventueel
ontstekkingsremmers indien hiertoe geen
contra indicatie aanwezig is.
De knie
kan zal meestal warm en gezwollen zijn in de postoperatieve fase. Dit kan soms relatiefb-lang
duren en is nogal individueel gebonden.Belangrijk is da nook om regelmartig ijs
te gebruiken thv de knie.
8. Hoelang moet ik in het ziekenhuis blijven?
Gemiddeld
twee tot drie dagen. Voorwaarde is dat je voldoende kan plooien(90° of meer),
dat je zich autonoom kan behelpen en voldoende kan stappen al dan niet nog met
kruk(ken).daarnaast mag er ook geen wondprobleem zijn.
9. Hoe verloopt mijn herstel ( revalidatie ) na de nieuwe knie operatie?
De
revalidatie begint op de dag van de operatie. De fysiotherapeut leert u hoe u
een bed of een stoel moet in en uit komen en welke houding u bij het zitten en
liggen moet aannemen. Je dient zo snel mogelijk de knie terug te plooien en
daartoe wordt e rook gebruik gemaakt van een CPM (continue passieve
mobilisatie) toestel dat in het bed wordt geplaatst.Ook zal je een hulptoestel
(onderbeen laars als een rolschaats ) krijgen via de bandagist om je ook actief
te laten oefenen om de knie te plooien en te strekken.Bij het stappen zal je in
het begin best krukken gebruiken doch mag je die zo snel mogelijk achterwege
laten wanneer je voldoende steun kunt nemen.Vanaf het eerste moment wordt er
benadrukt om volledig op het geopereerde been te steunen. Patiënten zijn vaak
bang dat ze daarmee de prothese kunnen beschadigen, maar daar hoeft u niet bang
voor te zijn. Hoe sneller u weer op de been bent, hoe vlotter het herstel
verloopt. Daarom is het van belang dat u nadat u uit het ziekenhuis komt snel
met uw eigen kinesitherapet gaat oefenen. Het is daarom handig om al voor de
operatie een fysiotherapeut bij u in de buurt te zoeken en alvast afspraken te
maken voor de periode na ontslag uit het ziekenhuis.
10. Hoelang duurt het herstel?
Het
herstel duurt wel relatief lang doch betekent dit niet dat je lang
afhangkelijk bent van anderen.Wanneer je
thuis bent hoef je wel nog verder te oefenen.Dit bestaat enerzijds uit de
oefeningen samen met de kinesist , doch is dit zeker niet voldoende en moet je
zelf ook nog regelmatig oefenen met je rolschaats laars en ook is fietsen
(hometrainer) zeer belangrijk. Bij het fietsen is het belangrijk dat je best
meerdere malen per dag fietst gedurende korte periodes dan éénmaal te lang.Best
is het van ook regelmatig ijs te leggen thv de knie voornamelijk na de kine en
het fietsen, dit om de zwelling en ook de pijn te voorkomen.
11. Wanneer mag ik weer zelf autorijden?
Deze
vraag is lastig te beantwoorden. In principe is uw rijbewijs alleen geldig als
u normaal functioneert! In de periode dat u de geopereerde knie nog niet
makkelijk kunt bewegen, en er nog geen goede controle over heeft, mag u dus
niet zelf autorijden!
Dit wel
zeggen dat je individueel moeten evalueren wanneer je terug voldoende je knie
kan gebruiken om de wagen te besturen.
12. Kan ik met een knieprothese knielen of hurken en weer alles doen wat
ik vroeger ook kon?
Meestal
zal knielen wel lukken, toch moet men soms in het begin gebruik maken van een kussentje of een tapijtje om op de geopreerde knie te kunnen knielen. Op zich kan het zeker geen kwaad om nog te knielen en mag je dit zeker nog doen om bepaalde werken uit te voeren( tuinieren..). De mate waarin de nieuwe knie na de operatie
kan buigen hangt met name af van de mate waarin de knie voor de operatie kon
buigen!! De meeste mensen "voelen" ( en dan bedoelt men geen pijn
) dat ze een ander gewricht hebben. Ongeveer de helftt van de mensen met een nieuwe knie vertelt dat de nieuwe knie
aanvoelt alsof het een eigen natuurlijke knie is.
13. Mag ik met de prothese sporten?
Ook
hierover zijn de meningen zeer verdeeld. Sportieve activiteiten met een
behoorlijke impact op de prothese kunnen beter worden vermeden. Het kan de
overlevingsduur van de prothese in negatieve zin beïnvloeden. Dit geldt bij
voorbeeld voor voetbal, handbal, vechtsporten en hardlopen. Onder andere
schaatsen, skiën, fietsen, zwemmen, golf, recreatief tennis en fitness zijn
doorgaans niet schadelijk voor de prothese. Het dragen van een sportbrace kan
meer zekerheid geven en vermindert het risico op letsel van de kniebanden.
Overleg de wens tot sportbeoefening altijd met de behandelende specialist.
14. Wat zijn de gevolgen van een infectie van de prothese?
Als de
infectie binnen 6 weken na operatie optreedt en direct wordt behandeld met
uitgebreid spoelen van de knie en het geven van antibiotica bestaat er een
redelijke kans dat de prothese kan worden behouden. Ontstaat de infectie na een
langere termijn, dan moet de prothese meestal uiteindelijk worden verwijderd om
later na volledige genezing van de infectie weer een nieuwe prothese te
implanteren of de knie vast te zetten (artrodese).
Een
geïnfecteerde prothese vereist vaak meerdere operatieve interventies en meestal
6-12 weken om het bot vrij van bacteriën te krijgen.
15. Mijn knie maakt klikkende geluiden. Waardoor komt dit en kan
het kwaad?
Een
knieprothese bestaat uit twee metalen oppervlakken met daartussen een
polyethyleen tussenlaag. Deze oppervlakken veroorzaken de klikkende sensaties.
De geluiden komen vooral in de beginfase voor als de spierkracht en
spiercoördinatie nog op niveau moet worden gebracht. Hoewel de patiënt de
geluiden als eng ervaart, veroorzaken zij geen schade aan de prothese. Ook
langere tijd na de operatie kan de orthopaed bij voldoende ontspanning van
spieren deze geluiden opwekken.
16. Kan men ook alleen een deel van het kniegewricht vervangen?
Ja, dat
kan in sommige gevallen. Ongeveer een op de tien mensen met knieslijtage heeft
ten gevolge van een forse O-been stand alleen de binnenkant van de knie
versleten. Of in het geval van een forse X-been stand alleen de buitenkant, dit
komt echter veel minder vaak voor. Dan is het soms mogelijk om alleen de
versleten binnenkant ( of buitenkant ) van de knie te vervangen door een
zogenaamde "halve knieprothese". In dat geval moeten wel de
kruisbanden van de knie nog goed zijn!
Zo
bestaat er ook de mogelijkheid om alleen het deel van de knie waar de
knieschijf over heen beweegt te vervangen in het geval dat alleen op die plek
in uw knie slijtage aanwezig is.
17. Hoe lang gaat een knieprothese mee?
De
overlevingsduur van een prothese is bij verstandig gebruik meestal meer dan 15
jaar en wellicht nog langer met de laatste (3e) generatie prothesen. Je zou
kunnen zeggen dat ruim 90% van de patiënten na 10 jaar en ongeveer 85% na 15
jaar nog goed functioneert met de knieprothese. Lichaamsgewicht en
activiteitenniveau hebben op de overleving van de prothese een groot effect.
18. Kan de prothese worden vervangen? En hoe vaak kan dit?
De
losgeraakte knieprothese kan worden vervangen. Het functionele resultaat is bij
een revisieoperatie soms minder goed ten aanzien van kniefunctie en
kniebelastbaarheid. Theoretisch kan een knieprothese meerdere keren worden
gereviseerd. De eerste verschijnselen van een loslating worden meestal op een
gewone röntgenfoto herkend.
19. Moet ik antibiotica gebruiken bij een behandeling van de
tandarts?
Hierover
zijn de meningen verdeeld. Indien er ingrijpende behandelingen plaatsvinden
(bij voorbeeld drainage van een abces) verdient het aanbeveling wel antibiotica
te gebruiken voor, tijdens en na de behandeling.
Voor
uitgebreide informatie hierover zie het onderwerp antibiotica en prothese.
20. Kan na een osteotomie nog een prothese worden geïmplanteerd?
Ja. De
osteotomie zorgt voor een betere stand van het been en heeft geen negatieve
gevolgen voor de prothese. Er kan echter alleen een totale knieprothese worden
geplaatst en geen halve knieprothese. Een osteotomie kan echter de noodzaak om
een prothese te implanteren soms jaren uitstellen.
21. Kan na een halve knieprothese nog een totale knieprothese worden
geïmplanteerd?
Ja. Het
is echter meestal wel noodzakelijk om een zogenaamde revisie-knieprothese te
gebruiken, waarbij theoretisch de kans op complicaties en de kans op een
kortere levensduur van de prothese iets groter is. Wanneer de halve
knieprothese verwijderd wordt, beschadigt het onderliggende bot en moeten er
vaak extra onderdelen aan de nieuwe knie worden toegevoegd om weer een goede
fundering voor de nieuwe knie te maken. Deze onderdelen kunnen bestaan uit metalen
blokjes om het bot op te vullen en een steel die aan de nieuwe knie vast komt
te zitten ter ondersteuning van de nieuwe knie, te vergelijken met een heipaal
bij de bouw van een huis.
22. Zijn er problemen te verwachten bij de veiligheidscontroles op
luchthavens?
Met de
hedendaagse controles zal de prothese het beveiligingssysteem alarmeren.
Meestal volstaat uitleg over de knieprothese. Best echter vertoon je een bewijs
omtrent je knieprothese. Zo een attest kan je steeds vragen op het secretariaat.